Tk Podcast

ไม่กี่ปีที่ผ่านมา จีนเปิดตัวห้องสมุดหลายแห่งซึ่งสร้างกระแสฮือฮาในโลกอินเทอร์เน็ต ห้องสมุดกลายเป็นหมุดหมายห้ามพลาดสำหรับนักท่องเที่ยว โดยเฉพาะคนวัยหนุ่มสาว เงื่อนไขสำคัญคือ ในปี 2018 กระทรวงวัฒนธรรมและสำนักการท่องเที่ยวของจีน ได้ถูกควบรวมเป็นหน่วยงานเดียวกันชื่อว่า กระทรวงวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวแห่งชาติ ทำให้เกิดการบูรณาการกันอย่างกลมกลืนระหว่างสถาบันด้านวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวในภูมิทัศน์แบบใหม่ . สถิติ ปี 2019 ระบุว่า จำนวนคนเข้าห้องสมุดมีมากกว่าจำนวนคนซึ่งไปสถานที่ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมถึง 2 เท่า ห้องสมุดมีข้อได้เปรียบด้านการเป็นแหล่งรวบรวมทรัพยากรต่างๆ และสามารถช่วยเสริมสร้างบริการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมให้แข็งแกร่ง ปัจจุบันทั้งภาครัฐและเอกชนหันมาให้ความสำคัญกับการลงทุนด้านห้องสมุดมากขึ้น กรณีที่น่าสนใจ ได้แก่ ห้องสมุดซิ่วโจว ห้องสมุดฉิงเหอ และห้องสมุดคุนหมิง . ดัชนีหรือองค์ประกอบความสำเร็จในการเชื่อมโยงห้องสมุดกับการส่งเสริมการท่องเที่ยว สามารถจำแนกได้เป็น 4 ด้าน ด้านแรก สิ่งดึงดูดใจด้านธรรมชาติหรือกายภาพ เช่น แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติ อาคาร สถาปัตยกรรม ด้านที่สอง สิ่งดึงดูดใจเกี่ยวกับตัวบุคคล เช่น บุคคลม

หนังสือราคาแพงเกินไปหรือไม่? . หนังสือในตลาดมีความหลากหลายมากพอไหม? . นี่คือสองประเด็นที่มักจะถูกหยิบยกมาเอ่ยถึง เมื่อมีการตั้งคำถามว่า “คนไทยมีโอกาสเข้าถึงหนังสือได้มากน้อยแค่ไหน” และ “อะไรคืออุปสรรคในการเข้าถึงหนังสือ” . สื่ออิเล็กทรอนิกส์ Data Storytelling ชุด “LOOK AROUND THE SHELF” รวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับตลาดหนังสือของไทยในฝั่งผู้ผลิตมานำเสนอให้เข้าใจง่าย เริ่มด้วยการนำข้อมูลมาอธิบายพฤติกรรมการอ่าน แม้ยอดขายหนังสือจะมีขึ้นลงตามปัจจัยที่ต่างกันไปในแต่ละปี แต่แนวโน้มที่เห็นได้ชัดคือ คนไทยอ่านหนังสือเล่มลดลง . ตามมาด้วยการเจาะประเด็นความหลากหลายในเชิงหมวดหมู่หนังสือ ที่ข้อมูลชี้ให้เห็นว่า นวนิยาย การศึกษา และหนังสือเด็ก ครองสัดส่วนกว่าครึ่งหนึ่งของตลาดมานานหลายปี แม้หลักฐานยังไม่เพียงพอที่จะบ่งบอกว่า มีความหลากหลายของเนื้อหาหรือไม่ . ประเด็นสำคัญคือ ราคาหนังสือ ที่ในภาพรวมถือว่าสูงเมื่อนำมาเทียบกับอัตราค่าแรงขั้นต่ำ ทำให้ประชาชนที่มีรายได้น้อยไม่สามารถตัดสินใจซื้อหาได้ทันที โดยปัจจัยสำคัญที่มีผลต่อการกำหนดราคาคือขนาดของสำนักพิมพ์ . ในเมื่อมีปัจจัยราคาเป็นโจทย์สำคัญ ภาคส่วนต่างๆ ควรทำอย่างไร เพื่อขับเคล

มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีซิดนีย์ (UTS) มีแต่อาคารเรียน ไม่มีพื้นที่ว่างและสวน ส่วนห้องสมุดตั้งอยู่นอกมหาวิทยาลัย โจทย์สำคัญคือ จะทำอย่างไรให้นักศึกษาเดินทางไปใช้บริการห้องสมุด โครงการ ‘นักสร้างสรรค์ในพำนัก’ ถูกริเริ่มขึ้นเพื่อสร้างการมีส่วนร่วมของผู้คนและชุมชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกลุ่มศิลปิน เข้ามาร่วมออกแบบ แก้ปัญหา หรือพัฒนาห้องสมุดให้มีภาพลักษณ์อบอุ่นและเป็นมิตรมากยิ่งขึ้น . โครงการนี้ดำเนินมาแล้วประมาณ 10 ปี แต่ละปีจะมีการตั้งธีมแตกต่างกัน และเปิดรับสมัครผู้สนใจโดยไม่จำกัดเฉพาะนักศึกษาในมหาวิทยาลัย คณะกรรมการจะพิจารณาคุณสมบัติจากเกณฑ์ที่ตั้งไว้ ประกอบกับพอร์ตโฟลิโอแสดงผลงาน ผู้ผ่านการคัดเลือกจะได้รับเงินสนับสนุน 10,000 ดอลลาร์ออสเตรเลีย ค่าวัสดุปกรณ์ พื้นที่ทำงานในห้องสมุด และการอำนวยความสะดวกด้านต่างๆ จากเจ้าหน้าที่ เป็นระยะเวลา 6 เดือน . เมื่อผ่านการคัดเลือกแล้ว นักสร้างสรรค์ทั้งหลายจะได้รับรายการ ‘ปัญหาและความต้องการ’ จากห้องสมุด เพื่อออกแบบผลิตภัณฑ์ให้ตอบโจทย์มากที่สุด ที่ผ่านมามีรูปแบบผลงานมากมาย เช่น เก้าอี้ซึ่งได้รับการออกแบบเฉพาะสำหรับห้องสมุด UTS การตกแต่งพื้นที่มุมอับเพื่อให้เกิดประโยชน์ใช้สอยมากขึ้น แผ

สมาคมห้องสมุดอเมริกันได้ริเริ่มโครงการ “Library Build Business” ในปี 2020 โดยมีเป้าหมายเพื่อส่งเสริมเจ้าของธุรกิจขนาดเล็กและผู้ประกอบการทั่วประเทศ โครงการนี้เชื่อว่า หากผู้ที่ต้องการตั้งเนื้อตั้งตัวเข้าถึงทรัพยากรที่พวกเขาต้องการ ก็จะสามารถสร้างรายได้เพื่อเลี้ยงดูครอบครัว เมื่อนั้นชุมชนท้องถิ่นก็จะได้รับประโยชน์จากกิจกรรมทางเศรษฐกิจดังกล่าวด้วย . โครงการนี้ได้รับการสนับสนุนจาก “google.org” มีห้องสมุดนำร่องร่วมโครงการ 13 แห่งทั่วประเทศ เพื่อให้บริการทรัพยากรและปัจจัยที่จำเป็นแก่ผู้ประกอบการ ตลอดระยะเวลาการดำเนินงานสามารถช่วยเหลือสมาชิกเกือบ 15,000 คน ทั้งธุรกิจที่ตั้งอยู่ในชุมชนขนาดใหญ่ ชนบท และชนเผ่า . โมเดลการดำเนินงานประกอบด้วย 3 ขั้นตอน คือ การจัดการทรัพยากรให้สอดคล้องกับความต้องการของชุมชนและธุรกิจ มองหาพันธมิตรที่ช่วยทำให้โครงการเข้มแข็งขึ้น และสร้างระบบนิเวศธุรกิจขนาดเล็ก โดยมีเจ้าหน้าที่ซึ่งเชี่ยวชาญคอยให้คำแนะนำ . ประสบการณ์จากการดำเนินงานทั้งหมดถูกถ่ายทอดไว้ในหนังสือ “Libraries that Build Business: Advancing Small Business and Entrepreneurship in Public Libraries” และคู่มือ “Libraries Build Business

ในปัจจุบัน ประเทศไทยมีความเหลื่อมล้ำด้านนิเวศการเรียนรู้ อาทิ จำนวนหนังสือที่มีอยู่ในแต่ละบ้าน และการเข้าถึงเทคโนโลยีของเด็กๆ ครอบครัวที่มีฐานะดีกว่าสามารถเข้าถึงการเรียนรู้ได้มากกว่าครอบครัวที่ยากจน และหนังสือมีราคาสูง ในขณะที่งบประมาณที่ใช้สำหรับพัฒนาเรื่องการเรียนรู้กลับลดลงอย่างต่อเนื่อง . โจทย์ดังกล่าวนำไปสู่ข้อเสนอเรื่อง ‘กองทุนพัฒนาระบบนิเวศการเรียนรู้แห่งชาติ’ ซึ่งมีกรอบงบประมาณร้อยละ 5 ของงบประมาณรายจ่ายด้านการศึกษาของประเทศ หรือประมาณ 40,000 ล้านบาท แบ่งสำหรับการศึกษาในระบบโรงเรียน และนอกระบบโรงเรียน ซึ่งได้แก่ด้านการพัฒนาแหล่งเรียนรู้ การพัฒนาสื่อการเรียนรู้ เวิร์กชอปการเรียนรู้ และการพัฒนาทักษะอาชีพใหม่ๆ รวมทั้งงบประมาณรายหัวสำหรับสนับสนุนให้นักเรียนและครูเลือกเข้าร่วมกิจกรรมการเรียนรู้ตามที่ตนเองสนใจ . หลักการสำคัญของกองทุนพัฒนาระบบนิเวศการเรียนรู้แห่งชาติ ประกอบด้วย การเรียนรู้ที่ไม่จำกัดเพียงในโรงเรียนแต่ครอบคลุมการเรียนรู้ตลอดชีวิต การเน้นการกระจายอำนาจในการจัดการให้ผู้คนในพื้นที่มีส่วนร่วม การสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ และการให้ผู้เรียนมีอำนาจในการตัดสินใจมากขึ้นในการเลือกเรียนรู้ในสิ่งที่เหมา

โลกเศรษฐกิจไทยในอนาคตกำลังมีความเปลี่ยนแปลงไปใน 3 รูปแบบ คือ โลกเศรษฐกิจดิจิทัล ซึ่งเน้นการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล โลกเศรษฐกิจใส่ใจ ซึ่งเน้นเรื่องของสุขภาพกายและใจ และโลกเศรษฐกิจสีเขียว ซึ่งเน้นการดูแลรักษาสิ่งแวดล้อม . โลกใหม่ต้องการแรงงานที่มีทักษะแตกต่างไปจากเดิมอย่างสิ้นเชิง คนจำนวนหนึ่งอาจตกงาน ในขณะที่บางงานเป็นที่ต้องการมากขึ้น เช่น นักวิทยาศาสตร์ข้อมูล ช่างซ่อมรถยนต์ไฟฟ้า ผู้เชี่ยวชาญด้านความปลอดภัยไซเบอร์ นักจิตวิทยา นักเทคนิคด้านเชื้อเพลิงชีวภาพ นักการตลาดสีเขียว ฯลฯ การรู้ลึกเพียงศาสตร์ใดศาสตร์หนึ่งนั้นไม่เพียงพออีกต่อไป แรงงานในอนาคตจะต้องมีทั้งความรู้ลึก รู้กว้าง มีความสามารถในการวิเคราะห์และคิดเชื่อมโยง . TDRI ได้วิจัยถึงทักษะแรงงานที่ผู้ประกอบการทั่วประเทศต้องการ พบว่า นอกจากทักษะวิชาชีพแล้ว นายจ้างยังต้องการทักษะภาษาอังกฤษ ทักษะดิจิทัล ทักษะการคิดเชิงวิพากษ์ รวมทั้ง Soft Skill ต่างๆ เช่น ความสามารถในการสื่อสาร การทำงานเป็นทีม การมีความคิดสร้างสรรค์ การมีความเป็นมืออาชีพ และความสามารถในการปรับตัว . ในขณะที่ ผลการสำรวจของ World Economic Forum และ SEA พบว่า หนุ่มสาวในประเทศไทย 30% เชื่อว่าทักษะที่ตน

“ถ้าเมืองฉลาดแต่คนไม่ฉลาด ก็คงไปด้วยกันไม่ได้ ขณะเดียวกัน ถ้าคนฉลาดแต่เมืองไม่ได้รับการพัฒนาให้ฉลาดด้วย ก็คงมีปัญหาไม่แพ้กัน การจะรักษาข้อดีของเมืองให้คงอยู่ และแก้ไขข้อเสียของเมืองให้หมดไป ต้องมีคนที่กล้าคิด กล้าทำ และฉลาดขึ้นกว่าเดิม ดังนั้นการเรียนรู้จึงเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เมืองฉลาดขึ้น” . อิทธิพลของเทคโนโลยีดิจิทัลรวมทั้ง COVID-19 ได้ผลักดันให้โลกใบนี้มีลักษณะแบบ Convergence คือสิ่งแวดล้อมทางกายภาพและดิจิทัลรวมตัวเป็นหนึ่งเดียวกัน ทำให้มนุษย์สามารถมีรูปแบบชีวิตได้ตามที่ตนต้องการ โดยไม่ต้องพึ่งพิงสิ่งที่เป็นกายภาพเสมอไป รวมทั้งมีส่วนช่วยเสริมสร้างศักยภาพการเรียนรู้ให้ดีกว่าเดิม . จากแนวคิดเรื่อง ‘Flow’ ของนักจิตวิทยาชาวอเมริกัน-ฮังกาเรียน Mihaly Csikszentmihalyi ซึ่งเสนอว่า มนุษย์จะเรียนรู้ได้เร็ว ลื่นไหล และทำสิ่งต่างๆ ได้มีประสิทธิภาพมากขึ้น เมื่อเกิดความสมดุลระหว่างระดับความยากของงานและระดับทักษะที่ตนมี แนวคิดนี้สามารถประยุกต์เป็นแนวทางเพื่อสร้างการเรียนรู้ที่ชาญฉลาด ได้แก่ การเอาตัวเข้าไปมีส่วนร่วมในการเรียนรู้อย่างเต็มที่ (Immersive) การเรียนรู้โดยเน้นการใช้ความคิดสร้างสรรค์ การเรียนรู้จากที่ไหนก็

สังคมไทยถูกอบรมบ่มสอนว่าพุทธศาสนามีความเป็นวิทยาศาสตร์ ช่วยสร้างความภูมิอกภูมิใจในศาสนาพุทธของคนไทยมิใช่น้อย ถึงขนาดกล่าวว่าทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์หรือจิตวิทยาถูกค้นพบมาก่อนแล้วเมื่อ 2,500 ปีก่อน ซ้ำยังมีความละเอียดลึกซึ้งกว่า . ‘พุทธศาสนาแบบเป็นวิทยาศาสตร์ในสังคมไทย การสืบสวนค้นคว้าทางประวัติศาสตร์’ โดยทวีศักดิ์ เผือกสม จะทำให้เราเห็นว่าความเชื่อข้างต้นมีเหตุปัจจัยทางประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ สังคม และลัทธิจักรวรรดินิยมเข้ามาเป็นเงื่อนไขของการสร้างมันขึ้นมาอย่างไร . ศาสนาพุทธแบบเป็นวิทยาศาสตร์เพิ่งถือกำเนิดขึ้นเพียงร้อยกว่าปีในสังคมไทย วิวาทะระหว่างปัญญาชนพุทธและมิชชันนารีโปรเตสแตนต์ก็มีส่วนไม่น้อยต่อสิ่งนี้ อาจบางทีการรู้ความเป็นมาทางประวัติศาสตร์จะทำให้เราเข้าใจศาสนาพุทธแบบที่เป็นอยู่ตอนนี้ได้ดีขึ้น

ศูนย์ออกแบบและพัฒนาเมือง (Urban Design and Development Center - UddC) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ได้ทำวิจัยว่าด้วยการสร้างเมืองบนฐานความรู้ โดยวิเคราะห์โอกาสและข้อจำกัดของประเทศไทยในการขับเคลื่อนสู่การเป็นเมืองแห่งการเรียนรู้ ตามแนวทางของยูเนสโก . นิยามของเมืองแห่งการเรียนรู้ แบบเข้าใจและสื่อสารง่ายๆ คือ เมืองที่ผู้คนสามารถหาคำตอบในสิ่งที่อยากรู้ได้ด้วยตัวเอง โดยเมืองมีบทบาทสนับสนุนการจัดหาสาธารณูปการด้านการเรียนรู้ การพัฒนาเมืองให้เอื้อต่อการเรียนรู้ . กรณีตัวอย่างในต่างประเทศ ที่ประสบความสำเร็จในการขับเคลื่อนเมืองด้วยเศรษฐกิจฐานความรู้ มักเป็นเมืองที่มีวัฒนธรรมการเรียนรู้และวัฒนธรรมการอ่านที่เข้มแข็ง มีอำนาจในการจัดการการเมืองของตน มีโครงสร้างการบริหารจัดการที่กระจายอำนาจให้ท้องถิ่น ประชาสังคมเข้มแข็ง และผู้คนสามารถเข้าถึงแหล่งความรู้ได้ง่าย . ในการประยุกต์แนวคิดเรื่องเมืองแห่งการเรียนรู้มาใช้ในประเทศไทย ความท้าทายที่สำคัญคือโครงสร้างการบริหารจัดการเมืองที่รวมศูนย์และแยกส่วน การตัดสินใจเชิงนโยบายสำคัญมักมาจากระดับที่สูงกว่าระดับเมือง ผลคือเกิดการกระจุกตัวของแหล่งเรียนรู้อยู่ในบางพื้นที่ นอกจากนี้ การพัฒนาเมืองส่

การสูญเสียคนรักไม่ว่าจะเป็นคู่ชีวิต ลูก พี่น้อง พ่อแม่ ล้วนนำมาซึ่งความโศกเศร้า มนุษย์เสาะแสวงหาวิธีจัดการความเศร้าโศกที่ได้ผล แต่มันไม่เคยมีวิธีใดที่เป็นคำตอบสำเร็จรูป . Julia Samuel นักจิตบำบัดด้านความเศร้า ผู้เขียน ‘Grief Works: Stories of Life, Death and Surviving’ หรือ ‘คู่มือหัวใจสลาย’ บอกเราความโศกเศร้าของผู้สูญเสียคนที่ตนรัก กระบวนการที่ความเศร้าโศกทำงานกับเรา และการโอบรับมันอย่างเข้าใจ . Julia บอกว่า “เราต้องเคารพและเข้าใจกระบวนการความเศร้า ยอมรับความสำคัญของมัน ซึ่งไม่ใช่สิ่งที่จะเอาชนะได้ด้วยการต่อสู้...แต่ในการเยียวยาความเศร้า เราต้องยอมให้ตัวเองรู้สึกถึงความเจ็บปวด” . เราทุกคนต่างมีวิธีรับมือกับความเจ็บปวดและจังหวะชีวิตที่ความโศกเศร้าทำงานต่างกันออกไปจึงไม่มีใครบอกได้ว่าเมื่อใดที่เราควรหายเศร้า

รากฐานความคิดในการพัฒนาห้องสมุดและการศึกษาฟินแลนด์ มาจากคำๆ หนึ่งคือ sivistys (อ่านว่า ‘ซีวิสตุส’) เป็นคำที่มีความหมายทั้งในเชิงคุณค่าซึ่งเป็นสากลและความมีเอกลักษณ์เฉพาะในเวลาเดียวกัน อาจมีความหมายว่า Respecting Learning, Thinking, Knowing, Education, Culture, Compassion, Open-mindedness แต่ทั้งหมดนี้สะท้อนความเชื่อและอุดมคติของชาวฟินแลนด์ในเรื่องของประชาธิปไตยและความเท่าเทียม โดยที่ห้องสมุดและการศึกษาเป็นส่วนหนึ่งของระบบคุณค่าความเชื่อนี้ . ห้องสมุดจึงเป็นบริการภาครัฐที่ไม่เก็บค่าใช้จ่ายจากประชาชน (เข้าฟรี ยืมฟรี) เพื่อส่งเสริมสิทธิขั้นพื้นฐานด้านการศึกษาและวัฒนธรรม เปิดโอกาสให้ทุกคนสามารถเข้าถึงความรู้ได้อย่างเท่าเทียมกันและต่อเนื่องตลอดชีวิต ทุกเพศ ทุกวัย ทุกเชื้อชาติ รวมถึงผู้อพยพลี้ภัย . นอกจากการให้บริการหนังสือและสื่อการเรียนรู้ ห้องสมุดฟินแลนด์ยังใช้เป็นพื้นที่พบปะแลกเปลี่ยนความคิด (common space) พื้นที่ทำงานร่วมกัน (co-working) เป็น makerspace ที่มีอุปกรณ์เครื่องมือให้หยิบยืมใช้งาน เป็นพื้นที่จัดเวิร์คชอป คอนเสิร์ต และกิจกรรมมากมาย รวมไปถึงการนำเอาบริการภาครัฐอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตของผู้คนใน

การพักผ่อนก็เหมือนการกินคือคุณขาดมันไม่ได้ โลกการทำงานระบบทุนนิยมสร้างเราเป็นหนูถีบจักร ที่ต้องทำงาน ทำงาน ทำงาน จนหลงลืมว่าเราเป็นมนุษย์ที่ต้องการพักผ่อน การพักผ่อนที่ไม่ใช่เพื่อโปรดักทีฟแบบที่หนังสือแนวพัฒนาตนเองบอก . เราต้องการการพักผ่อนเพื่อพักผ่อน เพื่อปรับคันเร่งชีวิต เพื่ออยู่กับตัวเอง ‘พักผ่อนศาสตร์’ ไม่ใช่หนังสือฮาวทู มันบอกเล่า 10 กิจกรรมจากการสำรวจที่ผู้คนเห็นว่าทำแล้วรู้สึกพักผ่อนมากที่สุด แล้วผู้เขียนก็พาไปรู้จักการพักผ่อนแต่ละแบบ ตั้งคำถาม สำรวจแง่มุมต่างๆ อย่างน่าสนใจ . ที่สำคัญ จงมองหาการพักผ่อนของตัวเอง การพักผ่อนที่สอดคล้องกับชีวิต อย่าเลียนแบบใคร เพราะการพักผ่อนของคนคนหนึ่งใช่ว่าจะเหมากับคนอีกคน แล้วรู้อะไรมั้ย? การพักผ่อนที่ผู้ตอบแบบสอบถามยกให้เป็นอันดับ 1 คือการอ่าน

ประเทศฟินแลนด์ เคยเป็นประเทศที่ยากจนที่สุดในยุโรป สามารถแก้ไขความยากจนได้โดยการพัฒนาคุณภาพมนุษย์ด้วยการศึกษา กลายมาเป็นประเทศที่มีระบบการศึกษาดีและประชาชนมีความสุขที่สุดในโลก มีประชากรเพียง 5.5 ล้านคน แต่สถิติการยืมหนังสือสูงถึงปีละกว่า 85 ล้านเล่ม คิดเป็นการยืมหนังสือเฉลี่ยปีละ 15 เล่มต่อคนต่อปี งบประมาณการลงทุนด้านห้องสมุดประชาชน (Public Library) เฉพาะของกระทรวงการศึกษาและวัฒนธรรมปีละ 320 ล้านยูโร คิดเป็นงบประมาณเฉลี่ยรายหัวประมาณ 58 ยูโรต่อคนต่อปี โดยมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นหน่วยงานที่ดูแลรับผิดชอบการบริหารจัดการและสมทบงบประมาณเพิ่มเติมเข้ามาอีกจำนวนหนึ่ง ห้องสมุดประชาชนในฟินแลนด์มีจำนวน 720 แห่ง และมีรถห้องสมุดเคลื่อนที่ (Book Bus) อีก 135 คัน วิ่งไปตามเมืองต่างๆ 295 แห่งทั่วประเทศ หนังสือเด็กในห้องสมุดมีสัดส่วนประมาณ 32% ของหนังสือทั้งหมด และถูกยืมออกมากถึง 46% ของปริมาณหนังสือรวมที่มีการยืม กิจกรรมต่างๆ ที่จัดขึ้นในห้องสมุดที่ไม่เกี่ยวกับการอ่านและการยืมคืนหนังสือ มีคนเข้าร่วมมากถึง 950,000 คนต่อปี กฎหมายห้องสมุดประชาชนปี 2016 (Public Library Act 2016) ทำให้ห้องสมุดประชาชนคือหัวใจสำคัญของการศึกษ

มีการค้นพบมากมายบนโลกใบนี้ในสาขาวิทยาศาสตร์ สังคมศาสตร์ มนุษยศาสตร์ ศิลปะ ปรัชญา ที่ดูเหมือนไร้ประโยชน์ แต่รู้หรือไม่ ความรู้ที่ไร้ประโยชน์เหล่านี้ขับเคลื่อนโลกและยกระดับคุณภาพชีวิตของเราให้เป็นเช่นทุกวันนี้ . หญิงชายจำนวนมากกำลังศึกษาค้นคว้าเพื่อตอบสนองความอยากรู้อยากเห็นส่วนตัว โดยมิได้คำนึงถึงว่าจะนำมันไปใช้ประโยชน์อะไร มักซ์ พลังค์ (Max Planck) หรือไมเคิล ฟาราเดย์ (Michael Faraday) จัดเป็นคนจำพวกนี้ พวกที่ทำเพราะอยากรู้อยากเห็น แต่กาลเวลาพิสูจน์แล้วว่าถ้าไม่มีพวกเขา โลกที่เราอยู่อาจมีหน้าตาต่างออกไป . รัฐที่มีวิสัยทัศน์จึงควรทุ่มเทให้กับวิจัยและพัฒนา สร้างพื้นที่ให้แก่นักวิทยศาสตร์และนักวิชาการหลากหลายสาขาตอบความสงสัยใคร่รู้โดยไม่ติดกรอบ ติดเพดาน แม้ว่าความรู้ที่ได้นั้นจะไร้ประโยชน์ เพราะเราไม่มีทางรู้ว่าความรู้ที่ไร้ประโยชน์เหล่านี้จะนำไปสู่สิ่งที่ยิ่งใหญ่อะไรในอีกร้อยหรือพันปีข้างหน้า

ผลสำรวจการอ่าน พ.ศ. 2561 โดยสำนักงานสถิติแห่งชาติ พบว่า แพร่ เป็นหนึ่งใน 10 จังหวัดที่มีนักอ่านมากที่สุด อยู่ในลำดับที่ 7 รองจากจังหวัดใหญ่ ได้แก่ กรุงเทพฯ สมุทรปราการ ภูเก็ต ขอนแก่น สระบุรี อุบลราชธานี . ส่วนผู้ที่ศึกษาประวัตินักประพันธ์ไทย จะทราบกันดีว่า จังหวัดแพร่เป็นบ้านเกิดของนักเขียนชื่อดัง - โชติ แพร่พันธุ์ เจ้าของนามปากกา ‘ยาขอบ’ ผู้เขียนนิยาย ‘ผู้ชนะสิบทิศ’ และ ‘สามก๊ก (ฉบับวณิพก)’ เรื่องแรกนั้นมีการนำไปสร้างเป็นละครทีวีหลายครั้ง แต่ละครั้งมีผู้ชมติดตามอุ่นหนาฝาคั่ง ในยุคสมัยที่โทรทัศน์ยังเป็นสื่อหลักที่ทรงอิทธิพลต่อสังคม ขณะที่เรื่องหลังก็มีแนวทางการเขียนอันโดดเด่น จนมีผู้นำไปใช้เป็นกรณีศึกษา หรือกระทั่งเลือกหยิบไปประยุกต์ใช้ในสไตล์การเขียนของตน . เข้าสู่ยุคดิจิทัล รูปแบบและพฤติกรรมการอ่านหนังสือเปลี่ยนแปลงไปจากอดีตแทบจะสิ้นเชิง... ณ จุดหนึ่งในโลกไซเบอร์ปรากฏเพจชื่อ ‘อ่าน-เปลี่ยน-แป้’ ที่มี ปรัชวินทร์ สมศักดิ์ ซึ่งเป็นคนแพร่โดยกำเนิด ทำหน้าที่แอดมินเพจ ด้วยเป้าหมายที่สะท้อนถึงความมุ่งมั่นและทะเยอทะยาน... “เราอยากเห็นวัฒนธรรมการอ่านและการเรียนรู้ตลอดชีวิต เป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตคนแพร่ เพื่อสร้างพื

จะเคยหรือไม่เคยไปเที่ยวญี่ปุ่น เราก็ได้ยินเสมอว่าเมืองต่างๆ ในญี่ปุ่นน่าอยู่แค่ไหน สะอาดสะอ้านเพียงใด มีเสน่ห์น่าค้นหาที่ผสมผสานความเก่าและใหม่เข้าด้วยกัน ทั้งหมดนี้เป็นเพราะคนญี่ปุ่นเป็น ‘คนดี’ กว่าที่อื่น? ไม่ใช่แน่นอน . หากเพราะญี่ปุ่นมีการออกแบบกลไกล โครงสร้าง กฎหมาย และสถาบันที่เกื้อหนุนต่างหาก ‘LOVABLE JAPAN เมืองนี้ที่ (คน) รัก’ พาเราไปรู้จักสิ่งเหล่านี้ที่ก่อร่างสร้างความเป็นญี่ปุ่นแบบที่เราเห็น เช่น พื้นที่สาธารณะ เมืองเก่าในญี่ปุ่น หรือเบียร์เสรี เป็นต้น . ถ้าให้สรุปเหลือคำเดียวที่เป็นหัวใจของทั้งหมดทั้งมวล คำนั้นคือ ‘การกระจายอำนาจ’ ใส่ประชาธิปไตยไว้ในมือประชาชน มิใช่การกระจุกอำนาจไว้ที่ส่วนกลาง

ที่ผ่านมาการดำเนินงานของห้องสมุดส่วนใหญ่เป็นไปตามความสะดวกของเจ้าหน้าที่มากกว่าจะทำไปเพื่อผู้ใช้งาน ห้องสมุดไม่ได้คุยกับผู้ใช้บริการมากพอหรือค้นคว้าว่าพวกเขามีพฤติกรรมและความต้องการอย่างไร หากมีการทำวิจัย ก็มักเป็นเพียงการสำรวจ การสนทนากลุ่ม และเก็บข้อมูลทางสถิติผู้ใช้งานห้องสมุด ซึ่งผิวเผินเกินไปและยังไม่ได้คำตอบว่าสิ่งที่ผู้ใช้บริการอยากได้จริงๆ นั้นคืออะไร . ห้องสมุดสามารถใช้ UX หรือ “User Experience” เป็นเครื่องมือทำความเข้าใจผู้ใช้งานให้มากขึ้น เช่น แผนที่พฤติกรรม การตรวจจับการเคลื่อนไหวของดวงตา การทดสอบการใช้งานผลิตภัณฑ์ เกมสร้างแบบจำลอง จดหมายรักและบอกเลิก ฯลฯ จากนั้น การนำข้อมูลวิจัยไปต่อยอด โดยเปลี่ยนไอเดียให้กลายเป็นต้นแบบเพื่อทดสอบกับผู้ใช้งาน เช่น ปรับผังใหม่ หรือสร้างสรรค์บริการใหม่ . การสร้างต้นแบบและทดลองกับผู้ใช้งาน ย่อมไม่สมบูรณ์แบบตั้งแต่แรก แต่จำเป็นต้องผ่านการทดสอบและทำซ้ำหลายครั้ง โดยนำบทเรียนความผิดพลาดครั้งก่อนมาปรับปรุงแก้ไขให้ดีขึ้นเรื่อยๆ กล่าวได้ว่า ความล้มเหลวคือก้าวย่างสู่ความสำเร็จ . ฟัง... การบรรยายเรื่อง “Libraries are for users: the value and application of UX research and des

ปี 2513 ภาพยนตร์เรื่อง ‘มนต์รักลูกทุ่ง’ ประสบความสำเร็จล้นหลาม และด้วยอีกหลายปัจจัย เช่น อุตสาหกรรมการท่องเที่ยว อุตสาหกรรมบันเทิง รัฐ ช่วยกันผลิตสร้าง-ผลิตซ้ำภาพจำต่อชนบทไทยให้แช่แข็งอยู่กับความเป็นมนต์รักลูกทุ่ง บรรยากาศสงบงาม ผู้คนน้ำใจดี ใสซื่อ ฯลฯ . ‘ลืมตาอ้าปาก จาก “ชาวนา” สู่ “ผู้ประกอบการ”’ ที่สรุปมาจากโครงการวิจัยอีกทีหนึ่งจะทลายภาพความทรงจำเหล่านี้ ชวนไปทำความรู้จักชนบทในแบบที่มันเป็นจริงๆ เมื่อชาวนาไม่ได้กำเคียวยิ้มแย้มแบบมิวสิควิดีโอประกอบเพลงชาต แต่ผันตัวไปเป็นผู้ประกอบการที่มีจิตสำนึกใหม่ เครือข่ายใหม่ อารมณ์ใหม่ และความสัมพันธ์แบบใหม่ . ลบภาพมนต์รักลูกทุ่งออกไป ทำความเข้าใจความเปลี่ยนแปลงในชนบท นอกจากจะช่วยให้หยุดแช่แข็งความทรงจำแล้ว ยังจะทำให้การกำหนดนโยบายสาธารณะตอบโจทย์ความเป็นจริงได้ดีกว่าที่เป็นอยู่

จังหวัดพะเยาก็มีพื้นที่ปลูกกาแฟ ชาและกาแฟของพะเยาก็มีเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร แต่ไม่ค่อยมีใครรู้... เป็นที่มาของอีเวนต์กาแฟชื่อ Phayao Coffee & Tea Lovers ครั้งที่ 1 เมื่อปี 2563 . และเพราะงานอีเวนต์นี้นี่เอง ที่ทำให้คนรุ่นใหม่จากหลากหลายสาขาอาชีพ ทั้งที่บางคนไม่เคยรู้จักกันมาก่อน แต่ทั้งหมดมีความชอบเหมือนกันอย่างหนึ่ง คือการทำกิจกรรม จึงได้มีโอกาสพบปะพูดคุยกัน ทำกิจกรรมร่วมกัน จนกระทั่งผูกพันรวมตัวกันเป็นกลุ่ม Phayao Lovers . หลังจากอีเวนต์แรก พวกเขายังร่วมกันจัดงานสร้างสรรค์ที่ไม่เคยมีมาก่อนในจังหวัด จนเริ่มเป็นที่รู้จักและได้รับความไว้วางใจ ด้วยแนวทางสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมอย่างกว้างขวาง และค่อยๆ แก้ปัญหาอุปสรรคไปทีละเปลาะ ยิ่งทำให้คนกลุ่มนี้มั่นใจว่าเดินมาถูกทาง เพราะผลลัพธ์จากการจัดอีเวนต์ในพื้นที่สาธารณะ ไม่เพียงก่อให้เกิดผลประโยชน์ทางตรงกับชุมชน โดยเฉพาะเรื่องเศรษฐกิจหรือรายได้ แต่ยังมีผลพลอยได้ในเรื่องความสัมพันธ์ที่แน่นแฟ้นยิ่งขึ้นของคนในชุมชน . กลุ่ม Phayao Lovers เริ่มต้นมาจากอีเวนต์กาแฟ แต่ในวันนี้พวกเขากำลังขยายความสนใจไปยังการจัดกิจกรรมสร้างสรรค์ที่เชื่อมโยงกับสินค้าชุมชนและวิถีวัฒนธรรมของพะเยา แล

ชีวิตมนุษย์เดินทางจากจุดเริ่มต้นมาไกลมากในแง่เทคโนโลยี เราอยู่ในยุคดิจิทัลที่สามารถพูดคุยกับคนอีกซีกโลกหนึ่งได้โดยไม่ต้องออกจากห้องนอนผ่านสมาร์ตโฟนเครื่องเดียว เทคโนโลยีเปลี่ยนพฤติกรรมมนุษย์ได้ในชั่วระยะเวลาเพียงคนรุ่นเดียว . แต่สมองไม่ได้วิวัฒนาตัวมันได้เร็วขนาดนั้น มันยังคงเป็นสมองที่อาศัยอยู่ในทุ่งหญ้าสะวันนาเมื่อ 100,000 ปีก่อน ซึ่งไม่ได้ถูกออกแบบให้จมอยู่กับสมาร์ตโฟนหลายชั่วโมงต่อวัน . ยิ่งเราอยู่กันแอปฯ สารพัดในสมาร์ตโฟนนานเท่าไหร่ ยิ่งหมายถึงรายได้ของแอปฯ นักออกแบบจึงเสาะวิธีดึงดูดสมองของเราและมันได้ผล มันดึงดูดสมองแบบทุ่งหญ้าสะวันนาไว้ได้อยู่หมัดซึ่งขัดกับพฤติกรรมทางกายที่ควรจะเป็นจนส่งผลต่อสุขภาพกายและจิตตามมา . ‘Smart Phone Brain’ หรือ ‘เมื่อสมาร์ตโฟนปฏิวัติสมอง’ บอกเล่าผลกระทบจากสมาร์ตโฟนผ่านทฤษฎีวิวัฒนาการได้ชวนติดตาม พร้อมกับเสนอวิธีแก้ที่แสนง่าย (แต่แอบยากอยู่ในที)